فرارو- در میانه تشدید تنش ها بین ایران و اسرائیل و در شرایطی که شدت این تنش ها به بالاترین سطح خود در دهه های اخیر رسیده است، یکی از سناریوهای جدی که این روزها در محافل سیاسی، اقتصادی و بین الملل مطرح می‌شود، احتمال بستن تنگه هرمز توسط ایران است؛ پیشنهادی که برخی هر بار آن را روی میز می گذارند.

به گزارش فرارو، تنگه هرمز، خلیج فارس را به دریای عمان و اقیانوس هند پیوند می دهد و با حدود ۵۰ کیلومتر عرض، یکی از استراتژیک‌ترین نقاط ژئوپلیتیک جهان به‌شمار می‌رود. این تنگه، بیش از یک‌سوم نفت دریابرد جهان را به بازارهای جهانی صادر می کند. بر اساس آمار سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، به طور متوسط ​​بین ۲۰ تا ۲۲ میلیون بشکه نفت خام در روز از این تنگه عبور می کند. همچنین انتقال بخش مهمی از گاز مایع حاشیه خلیج فارس، به‌ویژه قطر، نیز از این مسیر انجام می‌شود. 

ویژگی حقوقی و بین‌المللی‌بسته تنگه هرمز

بر اساس کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها (UNCLOS)، تنگه‌هایی مانند هرمز، مشمول «حق عبور بی‌ضرر» شناخته می‌شوند. عبور بی‌ضرر یک مفهوم در کنوانسیون ملل متحد درباره حقوق دریاها است که به کشتی‌ها اجازه می‌دهد برای عبور از آن استفاده کنند. اما در شرایط جنگی قوانین حقوق جنگ حاکم است. براساس قوانین حقوق جنگ، اگر یک کشور درگیر جنگ باشد از حق بازرسی کشتی‌های عبوری برخوردار است. ایران بارها بر حق خود برای کنترل عبور و مرور در آب‌های سرزمین خود تاکید کرده است.

بر این اساس در یک وضعیت جنگی مثل اکنون، اگر ایران اعلام کند امنیت ملی‌ کشور در خطر جدی است، می تواند از حق دفاعی خود بر اساس مبادی قانونی استفاده کند، هر چند، بستن تنگه هرمز نیز قطعا با واکنش شدید حقوقی بین‌المللی رو به رو خواهد شد. بسیاری از کشورها نیز پس از بسته شدن تنگه هرمز نگران شرایط اقتصادی خود خواهند شد.

پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی بستن تنگه

طبیعتا با توجه به موقعیت استراتژیک تنگه هرمز، بسته شدن این تنگه نتایجی جدی در حوزه اقتصاد خواهد داشت. افزایش شدید قیمت نفت و انرژی یکی از پیامدهای این اقدام خواهد بود، هرچند حتی هم اکنون نیز وضعیت قیمت نفت در سایه جنگ ایران و اسرائیل روندی صعودی دارد. با بستن تنگه هرمز، عرضه نفت جهانی دچار اختلال می‌شود. در چنین سناریویی، قیمت هر بشکه نفت از دید برخی تحلیلگران این بازار می‌تواند به بالای ۱۵۰ دلار برسد، که یادآور شوک نفتی دهه ۱۹۷۰ خواهد بود.

سقوط بازارهای جهانی یکی دیگر از احتمالات مرتبط با بسته شدن تنگه هرمز است. نگاهی به تحلیل‌های اقتصاد منطقه ای نشان می دهد هر نوع اختلال در انرژی، به‌ویژه در شرق آسیا و اروپا، می‌تواند به رکود جهانی تبدیل شود. بازارهای بورس در توکیو، لندن و نیویورک نسبت به این نوع احتمالات به طور معمول واکنش های منفی نشان می دهند.

یکی از پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیک بسته شدن تنگه هرمز از دید برخی تحلیلگران نظامی و امنیتی می تواند افزایش تنش بین آمریکا و ایران باشد. به ویژه در مقطع فعلی که اسرائیل علاقه زیادی به باز کردن مستقیم پای آمریکا در مناقشه دارد، این موضوع حساسیت بیشتری پیدا می کند. ایالات متحده از دهه‌ها پیش بارها، اعلام کرده است که بستن تنگه هرمز را «خط قرمز» می‌داند.

موضع ایران در شرایط فعلی

اسرائیل اخیرا ایران را تهدید به حمله به تاسیسات نفت و انرژی کرده است و مقام های نظامی ایران نیز اعلام کرده اند امنیت انرژی کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.

بستن تنگه هرمز، تهدیدی بی‌سابقه نیست (در بحران‌های گذشته نیز خطر آن وجود داشته و مطرح شده است)، اما در شرایط جنگ مستقیم میان ایران و اسرائیل، این اقدام می‌تواند پیامدهای جدی به ویژه در منطقه حاشیه خلیج فارس داشته باشد.

به خصوص با توجه به این که سرتیپ اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، اعلام کرده است این گزینه «با قاطعیت کامل در دست بررسی است». در نهایت، آنچه در روزهای آینده رخ خواهد داد، می‌تواند چهره‌ای جدید از انرژی جهانی و امنیت بین‌المللی را ترسیم کند.

منبع