محمد مهدی ترحمی؛* قانون مهریه در ایران می‌تواند تحت تأثیر تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرار گیرد و تغییرات به مرور زمان به وجود آید و معایب آن رفع رفع گردد. حسب قانون مدنی ایران، مهریه باید در زمان عقد تعیین شود و می‌تواند به صورت مبلغی نقدی، دارایی غیرنقدی یا حتی خدمات باشد.

در همین راستا طی سال‌های اخیر، قوانین در حوزه خانواده و رویه برخورد قضات دادگستری با موضوع مهریه یا طلاق به گونه‌ای شده که شرایط وصول مهریه و حتی طلاق برای زنان تسهیل گردید. با تغییر نگرش‌ها در جامعه نسبت به مهریه، بسیاری از جوانان به دنبال تعیین مهریه‌های معقول‌تر هستند که از کمرنگ شدن مهریه‌های نجومی خبر می‌دهد.

جنبه‌ای دیگر از شرایط مهریه به موضوع چندهمسری و نحوه تعیین مهریه برای همسران مختلف مرتبط می‌شود که در برخی موارد نیاز به بازنگری و توضیحات بیشتری دارد چه به دلیل نوسانات اقتصادی و تورم، میزان مهریه و نوع تعیین آن در جامعه تغییراتی داشته است کما اینکه برخی قضات و وکلای دادگستری طی سالهای اخیر پیشنهاداتی برای تبدیل مهریه به دارایی‌های با ثبات‌تر و عملی‌تر نیز مطرح نموده اند.

طی سالهای اخیر بلحاظ مشکلاتی که گاه در وصول یا عدم امکان پرداخت مهریه به وجود می‌آید، برخی مقامات رسمی از ضروت ایجاد تغییر در مقررات کیفری صحبت کرده‌اند.

با افزایش مشکلات مرتبط با مسئله مهریه، بسیاری از جوانان و خانواده‌ها در تلاشند تا با تعیین مهریه‌های معقول و منطقی، از بار مالی سنگین و تنش‌های ناشی از آن جلوگیری کنند. این تغییر نگرش به‌ویژه در نسل‌های جدید محسوس‌تر است.

امروزه زنان نسبت به حقوق خود آگاهی بیشتری نسبت به گذشته دارند و تلاش می‌کنند تا مهریه را نه تنها به عنوان یک ترکیب مالی، بلکه به عنوان یک نشانه از احترام و حقوق خود در نظر بگیرند و بیشتر بر روی جنبه‌های حقوقی و حمایتی مهریه تأکید می‌کنند.

 با افزایش آمار ازدواج‌های مدرن و تغییر در الگوهای زندگی زوج‌ها، توجه به ساختار و نوع‌دوستی بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است و مهریه به عنوان یکی از عناصر سنتی به شکل متفاوتی دیده می‌شود و حتی نگرش عمومی نسبت به مهریه در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و بحث‌های عمومی نیز تغییر کرده است.

با افزایش هزینه‌های زندگی و نوسانات اقتصادی، تمایل خانواده‌ها به تعیین مهریه غیرمادی یا قابل تبدیل به دارایی‌های با ثبات‌تر بیشتر شده است لذا در مجموع، این تغییرات نشان‌دهنده تحول در نگرش اجتماعی به مهریه و تأکید بر جنبه‌های واقعی و عملی آن در زندگی مشترک است.

تغییر دیدگاه نسبت به مهریه به طور مستقیم و غیرمستقیم بر حقوق و انتظارات زنان در ازدواج تاثیر داشته، زنان به دنبال مهریه‌هایی معقول و متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی هستند. این تغییر به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به‌جای تمرکز بر رقم‌های زیاد، بر روی جنبه‌های دیگر زندگی مشترک و تأمین حقوق خود تأکید کنند.

با کاهش فشار اجتماعی بر تعیین مهریه‌های سنگین، زوجین بیشتر روابط خود را بر اساس همکاری، احترام و تساوی بنا می‌کنند. این امر می‌تواند به بهبود شرایط زندگی مشترک و کاهش تنش‌ها بین زوجین منجر شود، و با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی، برنامه‌ریزی برای مهریه به‌جای اینکه یک بار مالی باشد، می‌تواند تبدیل به ابزاری جهت تشویق زنان به استقلال اقتصادی گردد تا زنان بیشتری بتوانند در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی فعال باشند و به بهبود روابط زناشویی و کاهش تنش‌های ناشی از مهریه که ممکن است عاملی جنجالی و تنش زا در روابط زوجین باشد، کمک کند.

وکیل دادگستری *

منبع