فرارو- با پیشرفت علم و فناوری، مفهوم «سن بیولوژیکی» به عنوان معیاری نوین برای سنجش سلامت و پیری بدن، توجه محققان و علاقه‌مندان به حوزه سلامت را به خود جلب کرده است
به گزارش فرارو به نقل از سی نت، در سال‌های اخیر، ایده تفاوت بین سن بیولوژیکی و سن تقویمی بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. هرچند این مفهوم تازه نیست، اما اکنون به‌طور گسترده‌ای در دنیای پزشکی، فناوری زیستی و حتی صنعت زیبایی به رسمیت شناخته شده است. تحولی که پس از سال ۲۰۱۱ در عرصه علمی رخ داد، این موضوع را وارد مرحله‌ای جدی‌تر کرد. تیمی از پژوهشگران دانشگاه یو سی ال ای، از جمله اسون باکلانت، استیو هوروات و اریک ویلن، نشان دادند که می‌توان با استفاده از الگوهای متیلاسیون دی ان ای، سن بیولوژیکی انسان را اندازه‌گیری کرد؛ روشی که به تدریج به آزمون‌های خون برای تشخیص سن بیولوژیکی منتهی شد.
تفاوت سن بیولوژیکی و سن تقویمی چیست؟
به زبان ساده، سن تقویمی همان تعداد سال‌هایی است که از زمان تولد فرد گذشته است. اما سن بیولوژیکی، معیار دقیق‌تری از سن واقعی بدن به لحاظ عملکرد زیستی و سلامت عمومی است. کسی که از نظر بیولوژیکی پیرتر از سن تقویمی خود باشد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سن قرار دارد. در حالی که جوان‌تر بودن بیولوژیکی، این خطرات را کاهش می‌دهد. در واقع، سن تقویمی امری ثابت و غیرقابل کنترل است؛ هر سال یک عدد به آن افزوده می‌شود و تغییری در این روند نمی‌توان داد.
اما سن بیولوژیکی به واسطه سبک زندگی، وضعیت سلامت و سایر عوامل قابل تغییر است. دکتر هانا کوپلمان توضیح می‌دهد که سن بیولوژیکی بر پایه شاخص‌هایی مانند خاصیت ارتجاعی پوست، تراکم استخوان‌ها و حتی شاخص‌های خونی تعیین می‌شود. به گفته او، کسانی که مراقب سلامت خود هستند، احتمال بیشتری دارد که سن بیولوژیکی‌شان کمتر از سن تقویمی‌شان باشد؛ موضوعی که به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی و کاهش خطر بیماری‌ها تأثیر می‌گذارد.
چگونه می‌توان سن بیولوژیکی را اندازه‌گیری کرد؟
برای تخمین سن بیولوژیکی، می‌توان از چندین شاخص زیستی استفاده کرد. یکی از مهم‌ترین روش‌ها، بررسی متیلاسیون دی ان ای است؛ فرآیندی که الگوهای آن با افزایش سن تغییر می‌کند و می‌تواند بیان ژن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. این تغییرات گاه به بروز بیماری‌های مرتبط با سن می‌انجامد. علاوه بر آن، شاخص‌هایی مانند فشار خون، سطح کلسترول، التهاب در بدن، عملکرد سیستم ایمنی، متابولیسم و سلامت اندام‌های حیاتی مانند قلب، کبد و کلیه نیز به درک بهتر سن بیولوژیکی کمک می‌کنند.
عوامل مؤثر بر سن بیولوژیکی
برخلاف ژنتیک که نقش ثابتی در طول عمر دارد، سبک زندگی می‌تواند تأثیر زیادی بر سن بیولوژیکی بگذارد. تغییرات مثبت مانند ترک سیگار، ورزش منظم و اصلاح رژیم غذایی می‌تواند سن بیولوژیکی را کاهش دهد. در مقابل، عواملی مانند بارداری یا بیماری‌های موقتی می‌توانند آن را افزایش دهند. در واقع تنها حدود ۲۰ درصد از طول عمر تحت کنترل ژنتیک است و باقی آن به سبک زندگی بستگی دارد.
برخی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار عبارت‌اند از:
سیگار: مطالعات نشان داده‌اند که ترک سیگار می‌تواند سن بیولوژیکی فرد را تا ۱۳ سال کاهش دهد. سیگار، روند پیری را تسریع کرده و آسیب‌های سلولی گسترده‌ای به بدن وارد می‌کند.
ورزش: فعالیت بدنی منظم، با افزایش طول تلومرها در ارتباط است و می‌تواند سن بیولوژیکی را کاهش دهد. ورزش همچنین خطر بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی را نیز کاهش می‌دهد.
تغذیه: رژیم غذایی سالم و متعادل، از جمله کاهش مصرف قند و افزایش دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی، تأثیر مستقیمی بر سن بیولوژیکی دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تغذیه سالم، به کاهش سن بیولوژیکی کمک می‌کند.
بارداری: مطالعات نشان داده‌اند که بارداری ممکن است سن بیولوژیکی را تا دو سال افزایش دهد، اما برخی زنان پس از زایمان، با بهبود شرایط بدنی، کاهش قابل توجهی در سن بیولوژیکی تجربه می‌کنند.
بیماری‌ها: حتی بیماری‌های موقت می‌توانند بر سن بیولوژیکی تأثیر بگذارند. تحقیقاتی که در بریتانیا در سال ۲۰۲۳ انجام شد، نشان می‌دهند که رابطه معکوسی میان میزان بیماری و سن بیولوژیکی وجود دارد.
آیا روش‌های ضدپیری مؤثر هستند؟
بسیاری از ترفندهای ضدپیری امروزی ممکن است ظاهر فرد را جوان‌تر کنند، اما توانایی واقعی در کاهش سن بیولوژیکی ندارند. متخصصان هشدار می‌دهند بسیاری از این روش‌ها، تبلیغاتی و فاقد پشتوانه علمی هستند. با این حال، برخی اقدامات مبتنی بر شواهد علمی می‌توانند به بهبود سن بیولوژیکی کمک کنند.
تغییر به سمت رژیم غذایی گیاهی و ورزش می‌تواند تنها در چند هفته، سن بیولوژیکی را بهبود بخشد. مراقبت از پوست با استفاده از موادی مانند رتینول و آنتی‌اکسیدان‌ها، به همراه تغذیه سالم، فعالیت بدنی و کاهش استرس، به بهبود سلامت عمومی و کاهش آثار پیری کمک می‌کند.
آیا انجام آزمون سن بیولوژیکی ارزش دارد؟
با وجود نوظهور بودن این آزمایش‌ها، نظرات درباره کارایی آن‌ها متفاوت است. این آزمایش‌ها می‌توانند تصویری کلی از وضعیت سلامت بدن ارائه دهند، اما نباید به‌تنهایی به آن‌ها تکیه کرد. اگر به دنبال درک تأثیر سبک زندگی بر روند پیری هستید، انجام آن مفید است، ولی نباید آن را معیار قطعی سلامت دانست.
تنها آزمایش‌هایی که دارای ارزیابی علمی و داوری تخصصی هستند، قابل اعتمادند.بهتر است پیش از خرید هر آزمایش، بررسی شود که آیا نتایج آن در نشریات علمی معتبر منتشر شده است یا خیر. همچنین اگر آزمایشی نتایج متغیر و غیرقابل پیش‌بینی ارائه دهد، احتمالاً از اعتبار علمی کافی برخوردار نیست.
در نهایت، تمایز میان سن بیولوژیکی و سن تقویمی می‌تواند دیدگاه تازه‌ای نسبت به سلامت و پیری به همراه آورد. هرچند هنوز در مراحل اولیه بررسی علمی قرار دارد، اما سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ورزش و مراقبت از سلامت روان، ابزارهایی در دست ما هستند که می‌توانند روند پیری را کند کنند و کیفیت زندگی را بهبود بخشند. پیشرفت در شناخت سن بیولوژیکی می‌تواند آینده‌ای نویدبخش در پزشکی فردمحور رقم بزند.
نظرات کاربران